Khám Phá Sự Đa Dạng Của Rượu Whisky Trên Toàn Thế Giới

Whisky không còn là cái tên xa lạ trong giới rượu. Trong bài viết này, hãy cùng chúng tôi khám phá sự đa dạng của rượu whisky trên toàn thế giới với các dòng rượu whisky từ Scotland, Mỹ, Ireland, Nhật Bản,… nhé!

Rượu whisky là gì?

Whisky là một dòng rượu mang đậm bản sắc và truyền thống riêng biệt từ khắp nơi trên thế giới. Có nguồn gốc từ tiếng Gaelic với ý nghĩa “nước của sự sống,” trải qua nhiều thế kỷ, whisky đã phát triển thành một loạt các biến thể với những quy tắc sản xuất riêng biệt tại các quốc gia khác nhau.

Rượu whisky, một định nghĩa tưởng chừng đơn giản nhưng lại không có một câu trả lời đơn giản. Điều này xuất phát từ sự khác biệt về quy định làm rượu trên khắp thế giới và sự đa dạng của các loại rượu whisky truyền thống. Vì vậy, whisky thường được phân loại dựa trên quốc gia sản xuất. Dưới đây là một số điểm quan trọng có thể cho bạn cái nhìn tổng quan về thế giới rượu whisky.

Câu hỏi “Rượu whisky là gì?” có thể không đơn giản như bạn nghĩ, nhưng nó có một nguồn gốc lịch sử rất dễ tìm kiếm. Từ “whisky” xuất phát từ tiếng Gaelic “uisge/uisce beatha,” hoặc “usquebaugh,” có nghĩa là “nước của sự sống”.

Ban đầu, nó có liên quan đến tiếng Latin “aqua vitae,” cũng có ý nghĩa tương tự, nhưng được áp dụng rộng rãi hơn cho các dòng rượu mạnh nói chung. Theo thời gian, “uisge beatha” dần biến thành “uisge,” và khi phát âm theo tiếng Anh, bạn sẽ nghe được “whisky” hoặc “rượu whisky“

Khác biệt giữa Whisky và Whiskey

“Whisky” và “Whiskey” – sự khác biệt chỉ với một chữ “e” có điều gì đáng chú ý? Việc thêm một chữ “e” vào từ “whisky” để trở thành “whiskey” đã trở thành một phần của lịch sử và quy tắc sản xuất của những dòng rượu mạnh nói chung.

Tuy nhiên, sự khác biệt giữa chúng thường được xác định bởi các nhà sản xuất theo từng quốc gia chứ không phụ thuộc vào việc sử dụng chữ “e” trong cách viết tên gọi. Ví dụ, Scotch whisky (Scotch) hầu như luôn được gắn nhãn mà không có chữ “e,” trong khi ở Ireland và Mỹ, chữ “e” thường được sử dụng.

Tuy nhiên, sự khác biệt thực sự nằm ở luật chi phối sản xuất rượu này, phản ánh các truyền thống khác nhau của từng quốc gia.

Rượu Whisky Scotland

Whisky Scotch, thường được gọi đơn giản là Scotch, là một loại whisky được chưng cất tại Scotland từ nước và ngũ cốc, bao gồm lúa mạch, lúa mạch mạch nha, lúa mì, ngô, lúa mạch đen hoặc yến mạch.

Toàn bộ quy trình nghiền, lên men và chưng cất phải được diễn ra tại cơ sở sản xuất, nghĩa là không có nhà sản xuất nguyên liệu địa phương sản xuất và vận chuyển nguyên liệu đã lên men như thông thường ở nơi khác trên thế giới. Enzyme được sử dụng trong quy trình phải là enzyme tự nhiên có trong ngũ cốc; còn các enzyme ngoại sinh thì không được phép.

Men là chất duy nhất được sử dụng để lên men và không có chất thay thế như đường hoặc chất lên men nào khác được phép. Rượu phải được duy trì dưới 94,8% thể tích cồn (ABV), và nó phải được ủ trong thùng gỗ sồi có dung tích tối đa 700 lít trong ít nhất là 3 năm.

Sau quá trình ủ, việc thêm màu caramel và nước là tùy chọn, và whisky phải đạt ít nhất 40% ABV khi đóng chai. Khi nhãn chai ghi tuổi của sản phẩm, nó phải biểu thị tuổi của loại mạch nha trẻ nhất trong chai.

1. Phân biệt whisky Scotland theo cách sản xuất

   Hiệp hội Whisky Scotch (SWA) phân loại Whisky Scotch thành năm loại riêng biệt từ năm 2005:

   • Đầu tiên là Whisky Single Malt Scotch, được làm từ lúa mạch và chưng cất trong nồi tĩnh tại một nhà máy chưng cất duy nhất.
   • Tiếp theo là Whisky Single Grain Scotch, là sự kết hợp của lúa mạch mạch nha và các loại ngô, lúa mì, lúa mạch đen hoặc yến mạch. Nó có thể được chưng cất bằng quá trình liên tục trong cột chưng cất Coffey hoặc trong một nhà máy chưng cất.
   • Whisky Blended Grain là sự kết hợp của nhiều loại whisky ngũ cốc từ nhiều nhà máy chưng cất khác nhau.
   • Tiếp theo, có Whisky Blended Malt, đôi khi được gọi là Whisky Vatted Malt, là sự kết hợp chỉ của các loại whisky Single Malt.
   • Nếu thêm whisky Grain vào hỗn hợp whisky Blended Malt thì sẽ được Whisky Blend.

   Các dòng whisky Blended đã thay đổi toàn diện ngành sản xuất Whisky Scotch, giúp nó chinh phục thị trường whisky toàn cầu vào đầu thế kỷ 20 với các thương hiệu như Johnnie Walker, Ballantine’s và Dewar’s. Sự khác biệt giữa whisky Single Malt và whisky Scotch Blend nằm ở việc sử dụng whisky từ nhiều nguồn nguyên liệu và nhiều nhà máy chưng cất khác nhau.

2. Phân biệt whisky Scotland theo khu vực sản xuất

   Bạn cũng có thể phân biệt Whisky Scotch của mình dựa trên nơi sản xuất, với năm khu vực chính được công nhận chính thức là Highland, Lowland, Campbeltown, Islay và Speyside. Mỗi khu vực có đặc trưng riêng về hương vị, chẳng hạn như hương khói và hương than là đặc trưng của khu vực Islay còn vị hương hoa và ngọt ngào là từ Lowlands.

   Tuy nhiên, với nhiều nhà máy chưng cất sản xuất nhiều loại whisky trên khắp Scotland, luôn có các trường hợp ngoại lệ và khác biệt.

Rượu Whisky Mỹ (Bourbon và American Whisky)

Một loại rượu whisky khác cũng rất nổi tiếng là rượu whisky Mỹ. Để được gọi là rượu whisky ở Mỹ, rượu phải được làm từ hỗn hợp ngũ cốc lên men và chưng cất đến mức dưới 95% ABV, ủ trong thùng gỗ sồi và phải đạt ít nhất 40% ABV khi đóng chai.

Rượu whisky Mỹ nổi tiếng với loại bourbon, làm từ ít nhất 51% ngô và được chưng cất ở mức không quá 80% ABV. Thùng phải được làm từ gỗ sồi mới cháy, được phép sử dụng enzyme ngoại sinh (enzym không có nguồn gốc từ ngũ cốc), không có giới hạn thời gian ngâm ủ và có thể sử dụng bao nhiêu ngô tùy thích miễn là tỷ lệ trên 51%.

Mặc dù việc sử dụng lúa mạch đen, lúa mì và lúa mạch cũng rất phổ biến. Không loại rượu bourbon nào được phép chứa các nguyên liệu tạo màu, hương liệu như caramel và đường.

Các quy tắc về rượu whisky khác ở Mỹ cũng tương tự như khi áp dụng cho rượu bourbon, chỉ có một số sự khác biệt dựa trên loại nguyên liệu chính. Chẳng hạn, để được gọi là rượu whisky lúa mạch đen, nó phải chứa ít nhất 51% lúa mạch đen trong thành phần.

Loại rượu whisky ngô cũng có các quy định riêng, cần phải chứa ít nhất 80% ngô và không bắt buộc sử dụng thùng gỗ sồi, nhưng nếu sử dụng thùng gỗ sồi, thì chúng phải là thùng gỗ sồi đã qua sử dụng hoặc chưa qua xử lý.

Rượu whisky Tennessee cũng có quy trình sản xuất tương tự như rượu bourbon, nhưng có một bước bổ sung được gọi là quy trình của Quận Lincoln. Điều này đòi hỏi rượu phải được lọc qua than phong trước khi ủ, và nó chỉ được sản xuất tại Tennessee.

Tương tự như Scotch, tuổi của nguyên liệu trẻ nhất được sử dụng để dán nhãn tuyên bố tuổi của rượu whisky. Nếu một loại rượu whisky, bất kể loại nào, được gọi là “straight,” điều đó có nghĩa nó đã được ủ ít nhất 2 năm (trong khi tiêu chuẩn của EU đòi hỏi ít nhất ba năm).

Rượu whisky có nhãn “bottled in bond” phải được sản xuất từ một nhà máy chưng cất duy nhất và từ cùng một mùa chưng cất. Nó cũng phải được ủ ít nhất 4 năm và đóng chai ở nồng độ cồn 50% ABV. Các thuật ngữ như “lô nhỏ,” “thủ công,” hoặc “thùng đơn” không có quy định cụ thể.

Rượu Whisky Ireland

1. Đặc điểm chung của whisky Ireland

   Rượu whisky Ireland có thể được sản xuất ở bất kỳ đâu trên đảo Ireland, bao gồm cả Bắc Ireland và Cộng hòa Ireland, từ một hỗn hợp của các loại ngũ cốc mạch nha, ngũ cốc không mạch nha và các nguồn ngũ cốc khác.
   Phương pháp chưng cất thường là ba lần, nhưng không bắt buộc. Rượu phải được chưng cất ở nồng độ dưới 94,8% ABV, nhưng quy định cho phép sử dụng enzyme ngoại sinh. Quá trình trưởng thành của rượu phải diễn ra trong “các loại gỗ như gỗ sồi” ít nhất ba năm, trong các thùng chứa có dung tích 700 lít trở xuống.

   

   Thuật ngữ “các loại gỗ như gỗ sồi” được hiểu rộng rãi và gần đây đã bao gồm cả gỗ keo, gỗ anh đào và hạt dẻ. Sau quá trình chưng cất, chỉ được phép thêm nước và màu caramel, và rượu whisky Ireland phải có ít nhất 40% ABV khi được đóng chai.

2. Phân biệt whisky Ireland

   Rượu whisky Ireland có bốn phong cách chính: rượu whisky mạch nha, rượu whisky ngũ cốc, rượu whisky pha trộn, và rượu whisky Ireland.

   • Rượu whisky mạch nha được làm từ 100% lúa mạch mạch nha và chưng cất trong nồi tĩnh, thường là hai hoặc ba lần.
   • Rượu whisky ngũ cốc bao gồm một hỗn hợp của ngũ cốc không mạch nha và lúa mạch mạch nha, với lúa mạch không mạch nha không được vượt quá 30% công thức, và được chưng cất trong nồi chưng cất tĩnh.
   • Rượu whisky pha trộn đơn giản chỉ là sự kết hợp của hai hoặc nhiều loại rượu whisky khác nhau.
   • Whisky Ireland là rượu whisky Ireland nguyên bản. Loại rượu này được làm từ một hỗn hợp nguồn nguyên liệu bao gồm ít nhất 30% lúa mạch mạch nha chưa xay, ít nhất 30% lúa mạch chưa lên men, và các loại ngũ cốc không mạch nha khác. Rượu phải chưng cất trong nồi chưng cất tĩnh, hai hoặc ba lần. Thông thường, việc kết hợp giữa lúa mạch mạch nha và không mạch nha tạo nên một hương vị độc đáo và đậm đà, vốn đã được phổ biến từ thế kỷ 19.

Rượu Whisky Nhật Bản

Tại Nhật Bản, whisky được phát triển tiên phong bởi Masataka Taketsuru, một học sinh của Đại học Glasgow- người đã tham quan các nhà máy sản xuất whisky Scotland vào những năm 1920 để học các bí quyết trong ngành. Ông đã giúp thành lập làn sóng đầu tiên của whisky Nhật Bản với công ty Suntory trước khi thành lập Nikka, hai công ty chiếm ưu thế vững mạnh trong ngành whisky Nhật Bản cho tới ngày nay.

Quy trình sản xuất whisky Nhật tương đối giống với Scotland, nhưng có một khác biệt chính là cách ngành công nghiệp hoạt động ở mỗi quốc gia, vì Nhật Bản không có văn hóa chia sẻ và trao đổi whisky giống như Scotland. Thay vào đó, các nhà máy sản xuất whisky Nhật Bản thường được thiết lập để sản xuất nhiều loại whisky từ lúa mạch và ngô, và việc pha trộn thường được thực hiện trong cùng một nhà máy.

Vào năm 2021, Hiệp hội Sản xuất Rượu và Liqueur Nhật Bản đã thông báo về các quy định mới về whisky Nhật Bản nghiêm ngặt hơn, đánh giá đáng kể một bí mật không chính thức trong ngành đồ uống rằng nhiều loại whisky được ghi nhãn Nhật Bản thực chất chứa cốt rượu từ các quốc gia khác, chủ yếu là Scotland và Canada. Các quy tắc này không có hiệu lực pháp lý nhưng sẽ áp dụng cho tất cả các thành viên của hiệp hội, bao gồm các nhà sản xuất chính của Nhật Bản như Nikka và Suntory.

Whisky tại Nhật chỉ được công nhận khi đáp ứng được yêu cầu mới nếu quá trình nghiền, lên men và chưng cất được thực hiện tại một nhà máy sản xuất whisky tại Nhật Bản. Hơn nữa, thành phẩm cuối cùng không được có nồng độ cồn cao hơn 95% và phải được ủ ít nhất ba năm trong thùng gỗ có dung tích tối đa 700 lít và được đóng chai với nồng độ cồn tối thiểu là 40%.

Rượu whisky trên thế giới

Ngoài các quốc gia truyền thống sản xuất rượu whisky, rượu whisky cũng được sản xuất trên toàn thế giới, bao gồm Đài Loan, Na Uy, New Zealand, và nhiều quốc gia khác. Mỗi quốc gia đều có quy tắc sản xuất và đặc điểm riêng, tạo ra sự đa dạng và hương vị độc đáo.

Trong thế giới rượu whisky, có nhiều yếu tố quy định sự khác biệt giữa các loại rượu, bao gồm nguồn nguyên liệu, quy trình sản xuất, và quy tắc ủ rượu. Hy vọng với những thông tin cơ bản về các dòng rượu whisky trên thế giới sẽ giúp bạn khám phá và tận hưởng hương vị đa dạng và truyền thống độc đáo của rượu whisky.