Khám Phá Peaty Và Smoky Trong Rượu Whisky – Sự Khác Biệt Là Gì?

Nhiều người thường nghĩ peaty và smoky là một, nhưng thực tế lại không hoàn toàn như vậy. Hai thuật ngữ này tuy liên quan chặt chẽ nhưng lại mô tả những đặc điểm khác nhau trong hương vị của rượu whisky. Nếu bạn muốn hiểu rõ sự khác biệt, hãy cùng WHISKY.vn “giải mã” ngay trong bài viết dưới đây.

Peat là gì?

Peat (than bùn) là lớp đất hữu cơ được hình thành từ thực vật phân hủy trong điều kiện ngập nước suốt hàng nghìn năm. Trong thế giới whisky, peat đặc biệt được ưa chuộng ở Scotland như một loại nhiên liệu để sấy khô lúa mạch nha. Khi đốt, peat tạo ra làn khói chứa nhiều hợp chất phenol – yếu tố chính mang lại hương khói đặc trưng cho rượu whisky.

Peaty nghĩa là gì?

Khi nói một whisky “peaty”, tức là đề cập đến hương vị do các hợp chất phenol tạo nên. Đó có thể là mùi thuốc sát trùng, iod, đất ẩm, tro lửa trại. Nhiều whisky peaty nổi tiếng đến từ vùng Islay hoặc Highlands, và đôi khi nhà sản xuất sẽ đo nồng độ phenol bằng đơn vị ppm (parts per million).

Ví dụ, Meikle Tòir Turbo của nhà sản xuất GlenAllachie là một trong những dòng whisky được xem là “đậm peat” với chỉ số 70ppm. Tuy nhiên, ppm không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với hương vị mạnh mẽ – điều này còn phụ thuộc vào cách chưng cất và ủ rượu.

Smoky không chỉ đến từ peat

Bên cạnh peaty, khái niệm “smoky” lại có phạm vi rộng hơn nhiều. Không ít loại rượu mang hương thơm khói gỗ cháy đậm, nhưng nguồn gốc lại đến từ thùng gỗ sồi được đốt cháy bên trong khi ủ rượu. Hương khói có thể gợi nhớ đến thịt nướng BBQ, đường cháy, khói gỗ hay mùi rừng ẩm.

Vì vậy, điều quan trọng ở đây là: không phải whisky smoky nào cũng là whisky peaty, và ngược lại whisky peaty chưa chắc đã mang hương khói rõ rệt.

Xu hướng whisky hương khói trong sản xuất hiện đại

Ngày nay, nhiều nhà chưng cất đang “viết lại” những quy tắc vốn có về ý nghĩa của hương khói trong whisky. Tại New Zealand, Thomson Whisky sử dụng gỗ manuka – một lựa chọn tươi mới và thơm dịu thay thế cho loại peat Scotland cổ xưa được hình thành từ rêu sphagnum đã chết hàng nghìn năm. Glenmorangie tạo ra dòng A Tale of Forest bằng cách hun khói từ quả bách xù, vỏ cây bạch dương và hoa thạch nam, cộng thêm một chút peat. Flóki, đến từ Iceland, lại đậm chất Viking khi hun khói ngũ cốc bằng phân cừu.

Ở những nơi khác, khói còn đến từ lá trà (như trà lapsang souchong được dùng trong Two James Johnny Smoking Gun), gỗ táo, gỗ anh đào, thanh gỗ thùng và thậm chí là rong biển (được Maine’s Fifty Stone sử dụng).

Ngày càng có nhiều nhận thức rằng peat không phải lúc nào cũng phù hợp với mọi nhà chưng cất. Peat cũng là nguồn tài nguyên hữu hạn và không thể tái tạo, vì vậy nhiều nhà sản xuất đang tìm kiếm các lựa chọn bền vững hơn. Chẳng hạn, gỗ beechwood mang lại phương án tạo khói vừa mang tính địa phương, vừa thân thiện với môi trường, lại không cần vận chuyển nguồn peat cổ xưa vượt biên giới.

Khám phá rượu whisky hương khói tiêu biểu tại WHISKY.vn

The Chinquapin One: Với mức 35 PPM, chai whisky này mang phong cách khói ngọt nhờ sử dụng peat từ St. Fergus để sấy lúa mạch. Hương thơm là sự hòa quyện của tàn gỗ sồi, cam thảo cháy và mật ong, điểm xuyết chút gừng, bơ đường và vỏ cam. Vị rượu mở ra với cacao, crème brûlée, hạnh nhân nướng, cùng làn khói trại ấm áp xen lẫn quế và hồi.

Kilchoman Sanaig: Sở hữu 50 PPM, Sanaig gây ấn tượng với làn khói smoky mang phong cách đậm chất BBQ quyện cùng trái cây chín mọng và sô cô la đen. Hương thơm gợi nhớ đến thạch nam, nho khô, lê và vỏ cam, theo sau là tầng hương trái cây và gia vị phong phú. Vị rượu phủ đầy khói peat ngọt béo, caramel, đường nâu và gia vị ấm kéo dài đến hậu vị.

Như vậy, có thể phân biệt 1 cách đơn giản rằng, whisky peaty có hương vị đến từ việc đốt than bùn, trong khi whisky smoky có thể đến từ nhiều nguồn khói khác nhau. Chúng thuộc “cùng một gia đình” nhưng lại là những “người anh em họ” với cá tính riêng. Dù bạn yêu thích vị khói mặn mòi của Islay hay sự ấm áp của khói gỗ sồi, cả hai đều đáng để khám phá trong hành trình thưởng thức rượu mạnh.

Liên hệ ngay với đội ngũ chuyên gia tư vấn của WHISKY.vn qua hotline 0903 530 268 để được tư vấn hương vị whisky khói theo đúng sở thích của bạn nhé!

Nguồn: Maste of Malt